45 jaar geleden… "EARTHRISE"

“EARTHRISE

EARTHRISE, gemaakt door Bill Anders met een Hasselblad met 250mm objectief. Belichting op 70mm Kodak-Ektachrome-diafilm: 1/125 sec.  f/11 

Bovenstaande foto, “Earthrise”,  werd op 24 december 1968 door Bill Anders, een van de astronauten van Apollo 8, gemaakt. Het is één van de belangrijkste foto’s van de twintigste eeuw.

Apollo 8 was de eerste ruimtevaartmissie dat drie astronauten in een baan om de Maan bracht. Het was zo ook de eerste keer dat mensen de Aarde op afstand zagen. Het heeft op menigeen grote indruk gemaakt en beïnvloedde het denken van velen, waaronder mijzelf.

Later, op 20 juli 1969, bereikte NASA’s “Project Apollo” met Apollo 11 een climax met de landing op de Maan. Voor het eerst zette een mens voet op een ander hemellichaam. 

Ik kan me nog herinneren dat mijn vader mij wakker maakte om de maanlanding “life op TV te zien. We zagen niet veel meer dan vage bewegende schimmen. Een indrukwekkende gebeurtenis. Ben mijn wijlen vader dankbaar dat ik dit toen heb mogen meemaken.

Neil Armstrong daalde de trap af van maanlander LM, stapte op het maanoppervlak en sprak de legendarische woorden:

That's a small step for (a) man, one giant leap for mankind

 

“Maanrace

De “Maanrace" werd op 25 mei 1961 ingeluid door president John F. Kennedy:

"First, I believe that this nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the Moon and returning him safely to the earth. No single space project in this period will be more impressive to mankind, or more important for the long-range exploration of space; and non will be so difficult or expensive to accomplish"

De V.S. zat samen met het Westen midden in de Koude Oorlog en had met ruimtevaart een achterstand opgelopen met de Sovjet-Unie. De Sovjets hadden in 1957 voor het eerst een satelliet, Spoetnik, in een baan om de Aarde gebracht en daarna ook nog eens in april 1961 de eerste mens - Yuri Gagarin. De trots van de natie was geschonden.

Luister vooral naar de gehele speech van president Kennedy op die dag, de 25e mei 1961 (…hoor zelf de “Koude Oorlog-retoriek” van de beste man);

Kennedy-Moon

klik op startknop om “moonspeech" van Kennedy te horen

Na een aantal maanmissies werd duidelijk dat de Verenigde Staten de “maanrace” van de Sovjet-Unie had gewonnen en dat dit communistische bolwerk de technologische voorsprong van de Amerikanen bij lange na niet kon bijbenen. De V.S. was inmiddels verzeild geraakt in een dure oorlog in Vietnam. Er moest bezuinigd worden. In december 1972 kwam met Apollo 17 een (voorlopig) einde aan het reizen naar de Maan. Achteraf blijkt dat die race naar de Maan een zaak van prestige was. Wetenschappelijk onderzoek was daar eigenlijk ondergeschikt aan. 

“Konijn van Jade

Yutu

Op dit moment rijdt een Chinees karretje op de Maan. “Yutu” heet het ding, - “Konijn van Jade” in het Nederlands. De Chinezen doen er wetenschappelijk onderzoek mee. China wil binnen afzienbare tijd zelf mensen op de Maan zetten. Prestige lijkt de voornaamste reden te zijn. De Volksrepubliek China is inmiddels een economische grootmacht van jewelste en wil laten zien waar het technologisch toe in staat is… Maar er is mogelijk nog een andere reden waarom China onderzoek doet op de Maan… 

De mens gebruikt nu zoveel van de natuurlijke bronnen van planeet Aarde dat de wereldbevolking over afzienbare tijd in de problemen komt. In de energiebehoefte is door de stijgende welvaart van landen met vooral grote bevolkingsconcentraties (en grootste bevolkingsgroei) over enkele decennia al niet meer te voorzien. Door het gebruik van grote hoeveelheden fossiele brandstoffen (olie en gas) en de daarbij gepaard gaande uitstoot van broeikasgassen, gecombineerd met het op enorme schaal vernietigen van regenwouden, wordt met name het CO2-gehalte in de atmosfeer steeds hoger. De meeste wetenschappers zijn het er nu over eens dat voornamelijk het toenemende CO2-gehalte in de atmosfeer de oorzaak is van de klimaatverandering dat wereldwijd wordt geobserveerd. Klimaatsceptici lijden in mijn opinie aan een vorm van cognitieve dissonantie (komt m.i. overeen met wat creationisten zichzelf aanpraten*). Broeikasgassen, voor het grootste deel geproduceerd door de mens, doen de Aarde opwarmen. Dit staat nu, anno 2013, zo goed als vast**. Wat daaraan te doen?

HELIUM-3

Kernenergie lijkt geen oplossing. Het radioaktief afval wat door kerncentrales wordt geproduceerd is gevaarlijk en moet voor duizenden jaren onder strikte condities onder de grond worden opgeslagen. Ook is Plutonium, een belangrijk nevenproduct van op uranium werkende kernreactoren, geschikt om kernwapens van te maken. Daarbij komt ook nog dat de op onze planeet aanwezige Uranium wat daarvoor gewonnen moet worden slechts voldoende is voor enkele decennia (daar hoor je zelden over!). Verder zijn wind -en zonne-energie nog steeds geen echt alternatief. 

Kernfusie is de “energie-utopie van de mensheid. Kernfusie is op te wekken door waterstofatomen onder extreem hoge temperaturen tegen elkaar aan te laten botsen en samen te laten smelten (= “fusie”) . Een voorbeeld van een ongecontroleerde kernfusiereactie is een waterstofbom. Een ander voorbeeld van kernfusie is onze eigen Zon. Kernfusie zou de mens voor eeuwen van schone energie kunnen voorzien. Tot nu toe is de wetenschap met de huidige kennis en techniek helaas niet in staat gebleken een goed werkende “kernfusie reactor te bouwen. Meer over kernfusie, klik op deze link (Wikipedia): http://nl.wikipedia.org/wiki/Tokamak

...Wat ik ervan begrepen heb is dat de grote hoeveelheid neutronen die vrij komen bij een gecontroleerde waterstof-kernfusie de wand van de reactor in hele korte tijd onherstelbaar beschadigd. Kernfusie is ook te realiseren met een isotoop van het gas Helium, Helium-3 (He-3) genoemd. He-3 komt o.a. vrij bij het ontmantelen van kernwapens maar komt verder van nature maar in zeer kleine hoeveelheden op Aarde voor. Onvoldoende voor kernfusie reactoren. Kernfusie met behulp van He-3 produceert veel minder neutronen en maakt zo, naar men aanneemt, kernfusiecentrales mogelijk. Maar hoe kom je aan voldoende He-3?

De Zon is een grote producent van He-3. Het gas “waait met de zonnewind ook richting de Aarde, maar wordt geblokt door onze atmosfeer (dampkring). De Maan heeft geen atmosfeer. He-3 wordt zodoende al miljarden jaren door haar gesteenten geabsorbeerd. Onderzoek lijkt erop te wijzen dat honderdduizenden tonnen van dit isotoop aanwezig zijn op de Maan. Voldoende om eeuwen SCHONE energie mee op te wekken. Tenminste… Dat is waar een aantal jaren geleden over werd gesproken. De discussie over dat Helium-isotoop werd o.a. aangezwengeld door een geoloog die op de maan was geweest… Apollo-17-astronaut Harrison Schmitt is voor een groot deel verantwoordelijk voor de discussie aangaande het winnen van He-3Hij is de enige die daadwerkelijk geologisch onderzoek op de Maan heeft gedaan. Zie hier zijn motiveringen (link naar pdf): ECONOMIC AND BUSINESS PARAMETERS FOR A RETURN TO THE MOON (NEEP 533 LECTURE 39)

Het “mijnen” op de Maan -en naar de Aarde brengen van He-3 is een onvoorstelbaar kostbare aangelegenheid… Men moet eerst bases op de Maan realiseren en vervolgens een manier zien te vinden om het He-3 uit de gesteenten te halen (vergruizen.... zie je het al voor je... ...het vermalen van de Maan…).  

China zou mogelijk op de Maan onderzoek willen doen naar He-3, hoewel dit niet zeker is. Klik op deze link: Gaan de Chinezen grondstoffen van ‘onze maan’ halen? (Scientias).

Moon Cassini-Huygens

Hoewel vooral de pers een aantal jaren geleden zich nogal positief uitliet over He-3 in relatie tot kernfusie is men er vandaag de dag niet meer zo zeker van. Tegenwoordig lijken wetenschappers veel sceptischer. Bovendien zou het winnen van He-3 van de gasreus Jupiter, de grootste planeet in ons Zonnestelsel, veel eenvoudiger kunnen zijn. klik op deze link: HELIUM-3 MINING ON THE LUNAR SURFACE (esa)

In 2009 maakte regisseur Duncan Jones (zoon van de bekende zanger David Bowie) de Science-Fiction-film “Moon” waarin het winnen van He-3 een rol speelt… De film is het bekijken waard, maar niet vanwege dit gegeven… 

Water op de Maan

Er is water aangetroffen op de Maan. Hoewel niet gebleken uit de door de Apollo-astronauten meegenomen maangesteenten blijkt uit later onderzoek dat de Maan wel degelijk aanzienlijke hoeveelheden water bevat. Onder andere de ruimtezondes Chandrayaan-1” (India - ISRO) en “LCROSS” (V.S. - NASA) toonden dit aan. Zie vooral deze link op Wikipedia: Lunar Water

Uit water op de Maan kan waterstof gehaald worden. Dit kan met behulp van zonne-energie middels elektrolyse. Immers, aan zonneschijn is daar geen gebrek… Waterstof kan gebruikt worden als brandstof voor ruimtevaartuigen… De Maan kan zo als springplank dienen voor diepe ruimtemissies… Het is dus niet onwaarschijnlijk dat China met haar “Jade-Konijn” o.a. driftig graaft naar de aanwezigheid van water.

Er wordt nu al gediscussieerd, o.a. bij de Verenigde Naties, wie eigenaar is van de Maan, of “gebiedsdelen” ervan (die mogelijk geclaimed zullen gaan worden…), indien er wordt overgegaan tot exploitatie… De hebzucht van onze soort kennende een mogelijke bron van toekomstige conflicten… Klik op deze link om een interessant artikel hierover te lezen: Who owns the moon? Time to call in the 'space lawyers’ (Telegraph). Persoonlijk vraag ik me af of het in eerste instantie niet beter is hier op Aarde wat zuiniger met energie om te gaan en wat daadkrachtiger (sic) te zijn met geboortebeperking...

Hier een mooi filmpje (ingesloten van Vimeo) dat goed de menselijke natuur illustreert, vooral als het gaat om het delven van grondstoffen (…op Mars…);  

“Earthrise” 45 jaar

De foto “Earthrise” werd dus precies 45 jaar geleden gemaakt… 

Goddard Space Flight Center publiceerde 20 december jl. op haar website een filmpje om dit gegeven te vieren***. Het is ook op YouTube te zien (door mij op deze pagina ingesloten). 

Astronauten Frank Borman, Jim Lovell en William (“Bill) Anders kwamen er pas na drie rondjes rond de Maan achter dat niet alleen haar oppervlak het bekijken waard was… Bill Anders zag ineens tijdens een rolmanoeuvre waardoor het vaartuig tot draaien werd gebracht de Aarde boven de horizon opkomen… Eerder had onze planeet door de stand van het ruimtevaartuig zich buiten het blikveld van de astronauten bevonden... 

Hier de door mij vertaalde beschrijving behorende bij die video;

DE 45e VERJAARDAG VAN EARTHRISE

In december 1968 werd de bemanning van Apollo 8 de eerste mensen dat onze planeet verliet voor een ander hemellichaam in de ruimte. Maar zoals Frank Borman, James Lovell en William Anders zich allen later herinnerden was het belangrijkste wat ze ontdekten de Aarde.

Met behulp van foto-mozaïeken en hoogte-gegevens van de Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) herdenkt deze video de 45e verjaardag van de historische vlucht van Apollo 8 door het moment te reconstueren waarop de bemanning de Aarde eerst zag en toen fotografeerde toen het opkwam vanachter de Maan. Verteller Andrew Chaikin, auteur van “A Man on the Moon, plaatst de gebeurtenis in een drie minuten durende visualisatie gezien van zowel binnen als buiten het ruimtevaartuig, vergezeld van de onboard audio van de astronauten.

De visualisatie met inbegrip van het toen aanwezige wolkenpatroon op Aarde is gebaseerd op tal van historische bronnen zoals dat van de ESSA-7 satelliet en tientallen foto's zoals gemaakt door Apollo 8, waarbij het nieuwe en historisch belangrijke informatie over de “Eartrise-foto’s” onthult. Het is bijvoorbeeld niet algemeen bekend dat het ruimtevaartuig rond draaide (“rolling”, - Jur) toen de foto’s werden genomen. Het was dit draaien (“roll”, - Jur) dat de Aarde in het blikveld bracht. De visualisatie stelt nauwkeurig de precieze timing van het draaien vast en zo wordt, voor de eerste keer ooit, geïdentificeerd vanuit welk raam elke foto werd genomen.

Een reeks vertikale stereofoto’s gemaakt door een camera bevestigd aan het rendezvous-venster van de Commando Module was de sleutel tot dit werkstuk. Iedere 20 seconden werd zo automatisch het Maanoppervlak gefotografeerd. Door iedere foto te overlappen met het model van het terrein gebaseerd op LRO-data kan de precieze oriëntatie van het ruimtevaartuig worden bepaald.

“Earthrise” in zwart-wit, zoals gefotografeerd door Frank Borman (Apollo 8, 24 december 1968)


foto's “Earthrise door bemanning van Apollo 8- Photo Credit: NASA

video Neil Armstrong “One small step” via Wikipedia (Author: NASA)

foto John F. Kennedy genomen tijdens zijn “Moonspeech” op 25 mei 1961-  Photo Credit: NASA

“Moonspeech”: geluidsopname ingesloten van de website van “John F. Kennedy Presidential Library And Museum” (link): President Kennedy's Special Message to the Congress on Urgent National Needs, May 25, 1961 (op betreffende pagina is die speech ook te lezen) Copyright Status: Public Domain

foto van het Chinese maankarretje “Yutu” via Wikipedia dat het volgende stelt: "The image is in use on various space news websites, and so its use on Wikipedia will not affect the copyright holder, the Chinese National Space Administration, in any way”.

illustratie Magnetosfeer via Wikipedia (Credit: NASA)

foto Maan: Cassini-Huygens (Photo Credit: NASA)

Zoals ik gisteren al verwachtte was Scientias mij vandaag een slag voor… lees eventueel dit artikel op Scientias van Tim Kraaijvanger (link):  De beroemdste foto ooit is 45 jaar geleden gemaakt, maar hoe ging dat?

gegevens over Hasselblad-camera’s -en objectieven en het filmmateriaal waarop geschoten werd: Astronaut Still Photography During Apollo

*mooi artikel van Chris Mooney op de website Mother Jones: The Science of Why We Don't Believe Science

**Nature (18 september 2013): Climate assessments: 25 years of the IPCC (met video)

extra: artikel op Scientias van Danny Haelewaters (link): Er was eens…een opwarmende aarde

extra: James Lawrence Powell: Why Climate Deniers Have No Scientific Credibility - In One Pie Chart

extra: Bad Astronomy (Phil Plait) - The Very, Very Thin Wedge of Denial

extra (1 januari 2014): Universiteit van New South Wales (Australië) Cloud cover, climate and the carbon dioxide question (video op YouTube), gerelateerd artikel op website van The Guardian n.a.v. wetenschappelijk artikel van Universiteit van New South Wales in Nature: Planet likely to warm by 4C by 2100, scientists warn

***de video "NASA | Eartrise: The 45th Anniversery" is zoals NASA het zelf stelt “publiek domein” en in diverse formaten gratis te downloaden van de website van NASA’s Goddard Space Flight Center. Klik op deze link: Earthrise: The 45th Anniversary

extra links:

TIME: Remembering Apollo 8, Man’s First Trip to the Moon

TIME: Apollo 8 - First Broadcast from the Moon (video - AANRADER!)

TIME: Eearthrise on Christmas Eve: The Picture That Changed The World

NASA: Apollo 8 Christmas Eve Broadcast (met audio-video-link)

BBC - Science&Nature - Moon for Sale

Hubble Prospects For Resources on The Moon

"Image courtesy of Earth Sciences and Image Analysis Laboratory, NASA Johnson Space Center" - AS10-34-5036

EARTH OBSERVATORY - Earth Perspectives



leuk (voor mij althans…): “mijn naam” draait - net als die van honderdduizenden anderen - rondjes rond de Maan. Zie dit certificaat dat ik op 25 mei 2008 van NASA heb ontvangen (streelt mijn ego…). Link: Send Your Name to the Moon With New Lunar Mission 

© Jur Kuipers 2013