mysticus Deepak Chopra slaat surrealistische kwantumwartaal uit in   Mexicaans duel met evolutionair bioloog Richard Dawkins 

CDI, La Ciudad de las Ideas (“de stad van de ideeën"), een Mexicaanse variant van de Amerikaanse TED-conferentie, is een evenement waar o.a. tal van beroemde figuren voordrachten geven of publiekelijk met elkaar in debat gaan. CDI heeft inmiddels, net als TED, een naam hoog te houden. De toch wel tamelijk unieke CDI-formule is bedacht door politicus/intellectueel Andrés Roemer. Diverse grote denkers, waaronder nobelprijswinnaars, komen op dit gebeuren af. Zie hier Wikipedia over CDI (link): Ciudad de las Ideas (conference)

Eén van mijn favoriete bloggers, Jerry Coyne (evolutionair bioloog), refereerde pasgeleden terloops naar een door CDI georganiseerde “dialoog" tussen evolutionair bioloog (en -te?- strijdbaar atheïst) Richard Dawkins en kwantummysticus Deepak Chopra. Andrés Roemer is gespreksleider. CDI noemde dit treffen (vertaald vanuit het Spaans) “De Vergadering van de Eeuw” - wat eigenlijk een behoorlijke overstatement is gezien hoe zich dit duel (sorry… het heet een “dialoog” te zijn) voltrok. 

Deze merkwaardige confrontatie vond plaats op 9 november jl.

Grote onderwerpen; ...Het Universum, …Leven, …Bewustzijn…, …Spiritualiteit, …de combinatie ervan…, …de "zin van het bestaan"

Wat “bewustzijn” is en hoe het uit dode materie kan voortkomen is nog steeds een raadsel. Dit wordt de "hard problem of consciousness” genoemd. Komt ook aan bod.

Soms lijkt het erop dat Dawkins een stuk nerveuzer is dan Chopra.

Chopra husselt allerlei begrippen door elkaar. Fenomenen, zoals bijvoorbeeld “quantum leap” (“kwantumsprong”), worden de ene keer gebruikt als metafoor en vervolgens ineens in de natuurkundige betekenis. Dawkins ergert zich gaandeweg meer en meer aan Chopra’s taalgebruik. Chopra schenkt troebel water (Chopra-fans zullen het begrijpen…, ik niet…). Kwantumgebabbel (mijn mening). 

Onderstaande video ingesloten van YouTube. Waarom het begin wordt ingeleid met circusspectakel ontgaat mij volledig. De introductie is in het Spaans. De lange Spaanstalige intro duurt tot 11min30sec, daarna gaat het in het Engels verder en wordt het interessant.

Uiteraard heeft Chopra gelijk wanneer hij zegt dat wetenschap nooit achter de ultieme waarheid zal komen. Maar om dan te beweren dat het met religieuze -of spirituele middelen zoeken naar hoe het zit met “bewustzijn” en dat het daarmee vinden van “God” (whatever that is…) het hoogste is waar een mens zich mee bezig kan houden waag ik ernstig te betwijfelen.

In zijn, naar mijn mening uitstekende, slotwoord zegt Dawkins met zoveel woorden zich te hebben geërgerd aan Chopra’s vage taalgebruik. Dawkins vindt dat blind geloven in religie en/of in een “God” gevaarlijk is en dit daarom de vijand is van de wetenschap en het streven naar de waarheid. Hij voegt, reflecterend op de avond, daaraan toe dat “opzettelijk obscurantisme” misschien nog wel een grotere vijand is voor de wetenschap en het streven naar de waarheid. In reactie daarop zegt Chopra, zichtbaar aangeslagen, dat hun onderhoud een “once of a lifetime experience” was en dat hij er zeker van is dat Dawkins en hij niet meer de intentie zullen hebben elkaar ooit nog te ontmoeten. 

Ariane Sherine and Richard Dawkins at the Atheist Bus Campaign launch

Persoonlijk heb ik ambivalente gevoelens aangaande Dawkins' standpunt betreffende religie en religiositeit. Door niet zelden ook “doorsnee gelovigen” aan te vallen schiet hij naar mijn mening zijn doel voorbij (namelijk: mensen interesseren voor de wetenschap). Hij is soms net een boze dominee die geen geduld heeft mensen met argumenten te overtuigen. Waarschijnlijk omdat hij te vaak in gesprekken is geconfronteerd met religieuze zeloten. Zelf ben ik de laatste jaren enigszins teleurgesteld geraakt in Dawkins die ik brilliant vond met zijn boeken “The Selfish Gene” en “The Blind Watchmaker” (waarin hij de horlogemakersanalogie van William Paley vakkundig fileert) en zijn uitstekende TV-optredens als bioloog. Maar sinds zijn boek “The God Delusion”, zijn medewerking aan een ludiek bedoelde atheïstische buscampagne en de wijze waarop hij zich is gaan uiten over religie als fenomeen heb ik zo mijn twijfels, hoewel ik persoonlijk meen waar te nemen dat hij recent wat minder vaak de controverse zoekt (hoewel…).

In Mexico deed Richard Dawkins zijn best e.e.a. zo eenvoudig mogelijk te verwoorden. Maar ja… wat moet je met een gesprekspartner die zo glad is als een aal in een emmer snot...

Richard Dawkins wil, m.i. terecht, niet meer publiekelijk in debat gaan met verstokte creationisten. Uitnodigingen wijst hij af en zegt daarbij dat gesprekken met deze types zinloos zijn en dat zijn komst goed is voor hun CV, maar niets toevoegt aan de zijne. Waarom dan wel een gesprek met Deepak Chopra, die zich bezighoudt met pseudowetenschap en zweverig gedoe, is mij een raadsel (zie mijn essay “Mise en Abyme”)..

Maar goed… dit was eens maar nooit weer.

Chopra schermt vaak met zijn CV en het feit dat hij nogal wat boeken heeft verkocht. Hij kan er niet goed tegen als zijn geloofwaardigheid in twijfel wordt getrokken. Bovendien zegt hij samen te werken met gearriveerde wetenschappers zoals Roger Penrose en Stuart Hameroff (bij CDI heeft hij het over deze heren, maar noemt ze niet bij naam). Penrose en Hameroff zeggen te kunnen aantonen dat er zoiets bestaat als “kwantumbewustzijn”, - echter! : de wetenschappelijke gemeenschap is het er voor het grootste deel mee eens dat deze onderzoekers dit niet empirisch hebben bewezen, laat staan “kwantumbewustzijn” in de kosmos! Speculatie is GEEN wetenschap bedrijven! Een geformuleerde hypothese, hoe aannemelijk ook, dient te worden getest en geverifieerd. Conform de wetenschappelijke methode (zie mijn essay “Mise en Abyme”).

Hier een net gepubliceerde video ingesloten van de website van Discovery Channel’s “Through The Wormhole”, waarin Stuart Hameroff aan het woord komt. Proto-bewustzijn in de kosmos… Het brein heeft kwantumbewustzijn… Bijna dood ervaring… Morgan Freeman, de presentator, sluit dit korte suggestieve fragment af met de terechte opmerking dat we nog steeds niet weten waar bewustzijn precies vandaan komt en waar het naartoe gaat als we dood gaan; 

Hameroff aan het woord over ‘Kwantumbewustzijn’ ...Wishfull Thinking in aktie...

Tot nu toe heeft wetenschap (althans: empirische wetenschap) niet kunnen aantonen wat bewustzijn is, laat staan of er zo iets bestaat als een “ziel”. “Bewustzijn in -of van de Kosmos” is dan al helemaal vergezocht. Wel valt voor iedereen waar te nemen dat een hersenbeschadiging of dementie een persoonlijkheid drastisch kan doen veranderen, zelfs zodanig dat de oorspronkelijke persoon in kwestie niet meer bestaat, wat er m.i. op duidt dat het brein bewustzijn genereert en GEEN “zender-ontvanger” is zoals sommigen (...Hameroff, ...Chopra, ...van Lommel…) beweren (zie mijn essay “Mise en Abyme”). Over “Bijna Dood Ervaring” (BDE)  en de vragen dat dit oproept zal ik het hoop ik binnenkort hebben.

De eerdergenoemde Jerry Coyne kreeg het aan de stok met Deepak Chopra nadat deze (met anderen) kritiek had geleverd op een TED-speech van pseudo wetenschapper Rupert Sheldrake, wat tot gevolg had dat die video van Sheldrake met die van Graham Hancock op een subpagina van de website van TED terecht kwam (staat niet meer tussen de andere TED-voordrachten). Dit bracht een schok teweeg bij de pseudowetenschappelijk-bijgelovige-community. Inmiddels heeft “de curator van TED”, Chris Andersonvanwege alle commotie, geprobeerd de zaak te sussen…wat ik persoonlijk weer vreemd vind, al laat hij tussen de regels door wel weten dat TED geen ruimte geeft aan personen die sprookjes verkondigen. Deepak Chopra hoeven we dus voorlopig bij TED niet te verwachten…, wat hij m.i. niet zo erg hoeft te vinden aangezien hij liever optreedt voor een veel groter publiek zoals die van Oprah Winfrey, die meestal toch al niet zo bezig is met wat er in het wetenschappelijk domein plaatsvindt. Astrologie wordt bij Oprah vaak interessanter gevonden dan Astronomie… (voor horoscopen: zie ook de Libelle of de Margriet). Maar goed… Chopra heeft een kort lontje (wat mij verbaast aangezien hij een slokje kan nemen van zijn blij makende brouwsel “Endorphinate” - zie voor promotievideo onderaan dit epistel…).

Chopra kreeg vanwege zijn verbeten reactie jegens Coyne op de website van Forbes kritiek van Steven Salzbergbioloog en computerwetenschapper (link): Deepak Chopra Gets Upset, Tries The Harvard Gambit. Hij zegt in zijn stuk het volgende (door mij naar het Nederlands vertaald):

Deepak Chopra raakt van streek, probeert Harvard-gambiet 

(“gambiet” is een strategische openingszet bij schaak, - Jur)

Deepak Chopra is van streek.

Waarom? Nou, het verwijst allemaal naar uitspraken van Chopra zelf, -zoals deze;

“Bewustzijn kan mogelijk aanwezig zijn in fotonen die de dragers lijken te zijn van alle informatie in het universum”

Chopra is van de kaart omdat Jerry Coyne heeft uitgelegd hoe absurd deze verklaring is. Meer specifiek, - Coyne schreef:

“[Chopra’s] lucratief zweverig handelsmerk (“brand of woo”) is eindelijk ontmaskert als wetenschappelijk klinkende psycho-kletspraat”. 

Prof. Coyne’s hoofdonderwerp was een andere pseudo wetenschapper, Rupert Sheldrake, maar hij bekritiseerde ook Chopra, die hij “de Amerikaanse tegenhanger van Sheldrake” noemde. Als gevolg hiervan is Chopra diep ongelukkig, zoals hij vorige week duidelijk maakte in zijn buitengewoon gepikeerde reactie in de New Republic. Ik wist niet dat Chopra zo’n dunne huid had.

Hoe reageerde hij? Nou ja, zijn complete, verontwaardigde, weerwoord is in wezen een lijst van zijn geloofsbrieven (zie ook wat hij zegt over zijn geloofsbrieven in bovenstaande video, - Jur):

“Ik schrijf regelmatig artikelen en boeken waarbij de co-auteurs volwaardige professoren zijn…aan Harvard (universiteit, - Jur)”, protesteert Chopra.

En hij vertelt ons dat hij regelmatig wordt uitgenodigd om lezingen te geven op conferenties gesponsord door Harvard Medical School en dat hij een Adjunct Professor is bij commerciële opleidingen van zowel Northwestern en Columbia. En meer!

Hoe kan het dan zijn dat alles wat Chopra zegt, met zulke indrukwekkende geloofsbrieven, niet waar is? Maar wacht eens even: Jerry Coyne is Professor aan de Universiteit van Chicago en haalde zijn doctoraal evolutionaire biologie aan Harvard, onder de vermaarde bioloog Richard Lewontin. Dus moet hij óók gelijk hebben!

Wat er mis is aan de verdediging van Chopra is dat het hier gaat om het klassieke argument van autoriteit, een logische denkfout dat niet meer zegt dan “ik heb indrukwekkende geloofsbrieven, dus ik moet gelijk hebben”, - zoals Coyne uitlegt in zijn weerwoord bij The New Republic.

“Wetenschap werkt niet zo. Wetenschappers halen hun gezag niet van autoriteit of geloofsbrieven. Wij beoordelen de kwaliteit van iemands argumenten op basis van de bewijzen die ze ondersteunen”.

Chopra’s bewering dat fotonen bewustzijn hebben is, moet ik zeggen, klinkklare nonsens. Weet Chopra eigenlijk wel wat een foton is? (Twijfelachtig: hij smijt al tientallen jaren met het begrip kwantum om zich heen waarvan hij blijkbaar niet snapt wat het betekent). Chopra heeft het de hele tijd over dit soort spul. Coyne geeft ons ook nog dit voorbeeld:

“De Gaia Hypothese zegt dat de natuur een geest (ziel) heeft en dat de globe bewustzijn heeft”.

Dus zowel fotonen alsook de gehele planeet hebben bewustzijn. Ik zie in waarom Coyne dit psycho-kletspraat noemt. Indien Chopra niet belachelijk gemaakt wil worden dan zou hij niet zulke belachelijke beweringen moeten uiten (hij beweert dat telepathie een serieus onderzoeksonderwerp is. Toe maar).

Van dit soort onzin is Chopra erg rijk geworden. Op zijn website worden zijn voedingssupplementen, boeken, video's en seminars (welke hij “meditatie ervaringen” noemt) zwaar gepromoot. Hij is vooral dol op Ayurvedische supplementen, waarvan hij beweert dat ze een breed scala aan vage gezondheidsvoordelen bieden. Een voorbeeld: $35,— voor een potje van 700 gram met vruchtensap dat Zrii wordt genoemd (of 57 gram voor $4,75). Het is niet veel meer dan moderne kwakzalverij (“snake oil”, - Jur).

Het bezoeken van Chopra’s website is een diepe duik in de wereld van de pseudowetenschap. Jerry Coyne heeft het in dit geval precies bij het juiste eind - wat niet verwonderlijk is, want hij ging naar Harvard.

(Steven Salzberg, 24 november 2013)

Voor wie wil zien hoe Chopra zijn waar aanprijst hierbij een promotievideo waarbij Deepak Chopra het heeft over zijn stressverlichtende “Endorphinate” wat bij hemzelf klaarblijkelijk niet zo goed werkt… - hij zegt immers zelf dat hij dat brouwsel slikt… (ingesloten van YouTube). 

Enjoy!


foto "Ariane Sherine en Richard Dawkins bij lancering atheïstische buscampagne" via Wikipedia (copyright-vrij comform creative-commons-licence) - foto: Zoe Margulis

Quackwatch (28 augustus 2012); Stephen Barrett, arts (link): A Few Thoughts on Ayurvedic Mumbo-Jumbo

Felipe Nogueira- The pseudoscience of Deepak Chopra (Skepticism & Science, 24 november 2013)

Jerry Coyne (12 december 2013): Chopra and his employee try to edit his Wikipedia entry, but lie about it (“kwantumredactie”? , - Jur)

© Jur Kuipers 2013